Bong (rách) võng mạc có nguy hiểm không? Điều trị như thế nào?

1. Bong (rách) võng mạc là gì?

Võng mạc là lớp mô mỏng nằm ở đáy mắt, có chức năng tiếp nhận ánh sáng, ghi nhận hình ảnh và truyền tín hiệu thị giác lên não thông qua dây thần kinh thị giác. Khi lớp võng mạc bị rách hoặc bong ra khỏi vị trí ban đầu, mắt sẽ mất đi khả năng tiếp nhận ánh sáng và hình ảnh.

Vết rách nhỏ ban đầu có thể tạo điều kiện cho dịch trong mắt len xuống phía dưới lớp võng mạc, tách rời mô võng mạc ra khỏi các mạch máu nuôi dưỡng, gây thiếu oxy và dưỡng chất nghiêm trọng. Nếu không được can thiệp kịp thời trong vòng 24–72 giờ, người bệnh có thể đối mặt với nguy cơ mất thị lực vĩnh viễn.

So sánh mắt khỏe mạnh và mắt bị bong võng mạc, cho thấy vị trí võng mạc, thủy tinh thể và vùng rách võng mạc.

2. Bong rách võng mạc có nguy hiểm không?

Câu trả lời là có – rất nguy hiểm. Khi lớp võng mạc bị rách hoặc bong, máu và oxy không thể tiếp cận khu vực bị tổn thương. Lúc này, các tế bào võng mạc nhanh chóng thoái hóa, hoại tử và không thể phục hồi, dẫn đến mất thị lực vĩnh viễn.

Nhiều bệnh nhân vì chủ quan không thăm khám sớm mà dẫn đến hậu quả đáng tiếc. Không chỉ mất thị lực, rách võng mạc có nguy hiểm không còn được lý giải qua hàng loạt biến chứng nghiêm trọng khác:

• Xuất huyết trong dịch kính: Vỡ mạch máu vùng đáy mắt gây chảy máu vào buồng dịch kính, làm tầm nhìn bị cản trở.

• Tăng nhãn áp: Áp suất trong mắt tăng nhanh, có thể dẫn đến glôcôm, gây tổn thương dây thần kinh thị giác và mù vĩnh viễn.

• Đục thủy tinh thể: Bong võng mạc có thể thúc đẩy quá trình vẩn đục thủy tinh thể nhanh hơn.

• Nguy cơ nhiễm trùng mắt: Tổn thương nội nhãn làm giảm sức đề kháng tự nhiên của mắt, tạo điều kiện cho vi khuẩn tấn công.

3. Chẩn đoán tình trạng rách võng mạc

Tại Bệnh viện Mắt Sài Gòn Đồng Tháp, chúng tôi kết hợp phương pháp khám lâm sàng và các thiết bị chẩn đoán hình ảnh hiện đại để xác định chính xác vị trí và mức độ tổn thương võng mạc. Quy trình chẩn đoán thường bao gồm:

• Soi đáy mắt với đồng tử giãn: Đây là bước quan trọng nhất. Bác sĩ sẽ nhỏ thuốc làm giãn đồng tử để có thể quan sát toàn diện đáy mắt, đặc biệt là vùng chu biên, nhằm phát hiện các vết rách, lỗ hoặc vùng bong võng mạc.

• Siêu âm nhãn cầu (Siêu âm B): Được chỉ định khi bác sĩ không thể quan sát rõ võng mạc do các môi trường bên trong mắt bị đục (như xuất huyết dịch kính, đục thủy tinh thể nặng). Sóng siêu âm sẽ tạo ra hình ảnh cấu trúc bên trong mắt, giúp xác định tình trạng bong võng mạc.

• Chụp cắt lớp quang học võng mạc (OCT): Cung cấp hình ảnh cắt lớp với độ phân giải siêu nét, giúp đánh giá chi tiết các lớp võng mạc. OCT đặc biệt quan trọng để kiểm tra xem vùng hoàng điểm (trung tâm thị lực) có bị ảnh hưởng hay không, từ đó giúp bác sĩ tiên lượng thị lực và lên kế hoạch điều trị hiệu quả.

Bên trái là võng mạc bị bong, bên phải là võng mạc bình thường, giúp nhận biết sự khác biệt bằng hình ảnh thực tế.

4. Đối tượng nguy cơ bệnh rách (bong) võng mạc

Bong rách võng mạc có thể gặp ở bất kỳ ai, nhưng một số đối tượng sau đây có nguy cơ cao hơn và cần đặc biệt thận trọng:

• Người bị cận thị nặng (trên -6.00 độ): Cận thị làm mỏng võng mạc, dễ xuất hiện vết rách.

• Người từng bị bong võng mạc một bên mắt: Nguy cơ tái phát ở mắt còn lại là rất lớn.

• Tiền sử gia đình có người bị rách hoặc bong võng mạc: Yếu tố di truyền làm tăng khả năng mắc bệnh.

• Đã từng phẫu thuật mắt, đặc biệt là mổ đục thủy tinh thể.

• Mắc các bệnh lý mắt khác như viêm màng bồ đào, thoái hóa võng mạc chu biên hoặc bệnh dịch kính võng mạc.

• Từng bị chấn thương mắt mạnh như va đập, tai nạn lao động hoặc thể thao.

• Trẻ em có tật bẩm sinh về võng mạc hoặc cận thị bẩm sinh.

Hình ảnh các dạng tổn thương võng mạc như xuất huyết, hoại tử, bong võng mạc… giúp nhận diện bệnh lý qua ảnh đáy mắt.

5. Các phương pháp điều trị và cách phòng ngừa

Khi đối mặt với tình trạng rách hoặc bong võng mạc, việc điều trị kịp thời và đúng phương pháp là yếu tố quyết định để bảo tồn thị lực.

5.1. Cách phòng ngừa rách/bong võng mạc

• Đi khám bác sĩ chuyên khoa Mắt ngay khi xuất hiện các triệu chứng lạ như: thấy nhiều “ruồi bay”, chớp sáng bất thường, hoặc xuất hiện một vùng tối che khuất tầm nhìn.

• Mang kính bảo hộ khi chơi thể thao hoặc làm việc trong môi trường có nguy cơ chấn thương, va đập vào mắt.

• Kiểm soát tốt các bệnh toàn thân như tiểu đường, cao huyết áp vì chúng có thể dẫn đến bệnh lý võng mạc.

• Khám mắt định kỳ 6-12 tháng/lần, đặc biệt nếu bạn bị cận thị nặng hoặc có người thân trong gia đình từng bị bong võng mạc.

• Nếu một mắt đã bị bong võng mạc, cần theo dõi sát sao mắt còn lại theo lịch hẹn của bác sĩ để can thiệp sớm nếu cần.

Hiện tượng ruồi bay trước mắt – dấu hiệu phổ biến cảnh báo rách hoặc bong võng mạc cần được kiểm tra sớm.

5.2. Các phương pháp điều trị rách và bong võng mạc

Tùy vào vị trí, kích thước vết rách và tình trạng bong, bác sĩ sẽ lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp nhất.

Trường hợp rách võng mạc nhưng chưa gây bong:

• Laser quang đông: Bác sĩ dùng tia laser tạo các “hàng rào” sẹo xung quanh vết rách, giúp “hàn” mép rách dính vào lớp mô bên dưới, ngăn dịch thấm qua và gây bong võng mạc.

• Lạnh đông (Cryopexy): Sử dụng một đầu dò cực lạnh áp bên ngoài củng mạc (tròng trắng) tại vị trí rách để tạo sẹo dính, có tác dụng tương tự laser.

Trường hợp võng mạc đã bị bong:

• Ấn độn củng mạc: Phẫu thuật viên đặt một đai silicon bên ngoài nhãn cầu để tạo lực đẩy nhẹ, đưa thành mắt áp sát vào võng mạc bị bong. Phương pháp này thường hiệu quả với người trẻ, cận thị nặng.

• Cắt dịch kính: Đây là phẫu thuật phức tạp, loại bỏ dịch kính (khối gel bên trong mắt) vốn đang co kéo gây bong võng mạc. Sau đó, vết rách sẽ được hàn bằng laser và bác sĩ sẽ bơm khí hoặc dầu silicone vào để giữ võng mạc áp phẳng.

• Retinopexy bằng khí nén: Bác sĩ tiêm một bong bóng khí vào mắt để đẩy vùng võng mạc bị bong trở lại vị trí cũ. Sau đó, vết rách sẽ được điều trị bằng laser hoặc lạnh đông. Phương pháp này chỉ áp dụng cho một số trường hợp bong khu trú, có chọn lọc.

Lưu ý quan trọng: Không phải mọi vết rách võng mạc đều cần can thiệp ngay. Một số trường hợp lỗ rách nhỏ, ở vị trí an toàn có thể được bác sĩ theo dõi định kỳ. Việc quyết định điều trị hay không phụ thuộc hoàn toàn vào đánh giá chuyên môn của bác sĩ nhãn khoa.

6. Lưu ý sau khi rách võng mạc

Sau khi điều trị rách võng mạc, chăm sóc và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ là yếu tố quan trọng quyết định hiệu quả phục hồi.

• Tuân thủ đúng phác đồ điều trị: Dùng thuốc nhỏ mắt, thuốc uống đúng liều và đúng thời gian được chỉ định.

• Không tự ý vận động mạnh, khom cúi lâu hoặc nâng vật nặng trong ít nhất 1–2 tuần đầu, đặc biệt sau các thủ thuật như tiêm khí hay cắt dịch kính.

• Tránh tiếp xúc với ánh sáng mạnh, khói bụi hoặc làm việc với thiết bị điện tử trong thời gian dài.

• Tái khám đúng lịch hẹn để bác sĩ kiểm tra diễn biến của mắt và điều chỉnh phác đồ nếu cần thiết.

• Theo dõi các triệu chứng bất thường như: đau nhức tăng dần, nhìn thấy chớp sáng liên tục, mất thị lực đột ngột hoặc mờ vùng trung tâm – cần quay lại bệnh viện ngay lập tức.

7. Câu hỏi thường gặp

1. Rách võng mạc bao lâu thì khỏi?

Thời gian phục hồi phụ thuộc vào:

• Mức độ nghiêm trọng của vết rách.

• Phương pháp điều trị được áp dụng (laser, phẫu thuật khí nén, cắt dịch kính,…).

• Tình trạng thị lực ban đầu và mức độ hợp tác của bệnh nhân sau điều trị.

Thông thường, phục hồi thị lực sau rách võng mạc thường mất từ 1 đến 3 tháng và kết quả sẽ tốt hơn nếu điều trị kịp thời, tuân thủ hướng dẫn chăm sóc hậu phẫu đúng cách. Tuy nhiên, nếu phát hiện và điều trị sớm, khả năng phục hồi thị lực cao hơn rất nhiều.

2. Rách võng mạc có nguy hiểm không?

Rách võng mạc là tình trạng nghiêm trọng. Nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời, vết rách có thể lan rộng, gây bong võng mạc và dẫn đến mất thị lực vĩnh viễn.

3. Bị rách võng mạc nên khám ở đâu?

Bạn nên đến các cơ sở y tế có chuyên khoa sâu về nhãn khoa. Bệnh viện Mắt Sài Gòn Đồng Tháp tự hào là địa chỉ uy tín với:

• Đội ngũ bác sĩ chuyên sâu, nhiều năm kinh nghiệm trong điều trị bong – rách võng mạc.

• Trang thiết bị hiện đại giúp chẩn đoán chính xác và điều trị hiệu quả.

• Quy trình tiếp đón, khám – mổ – tái khám tối ưu nhất, giúp bệnh nhân tiết kiệm thời gian và chi phí.

Bong võng mạc là tình trạng nhãn khoa nghiêm trọng, có thể gây mất thị lực vĩnh viễn nếu không được phát hiện và điều trị sớm. Vì vậy, nếu bạn hoặc người thân nghi ngờ bị rách hoặc bong võng mạc, hãy đến ngay Bệnh viện Mắt Sài Gòn Đồng Tháp để được kiểm tra và can thiệp kịp thời. Chủ động thăm khám là cách tốt nhất để bảo vệ đôi mắt và thị lực lâu dài.