Thoái hóa điểm vàng: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị

29-06-2024

Thoái hóa điểm vàng là gì? Là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây suy giảm thị lực không thể phục hồi ở người trung niên và cao tuổi. Bệnh ảnh hưởng trực tiếp đến vùng nhìn trung tâm, khu vực quan trọng trong các hoạt động như đọc sách, lái xe và nhận diện khuôn mặt. Tìm hiểu ngay các dấu hiệu, nguyên nhân và cách phòng tránh thoái hóa điểm vàng để bảo vệ thị lực của bạn từ sớm.

1. Thoái hóa điểm vàng là gì?

Thoái hóa điểm vàng (còn được gọi là thoái hóa hoàng điểm) là tình trạng tổn thương xảy ra tại điểm vàng, vùng trung tâm của võng mạc, tập trung các tế bào cảm nhận ánh sáng có mật độ cao nhất. Khi các tế bào tại khu vực này bị thoái hóa, khả năng nhìn chi tiết, phân biệt màu sắc và độ tương phản sẽ suy giảm rõ rệt.

Người mắc bệnh thoái hóa hoàng điểm ở mắt thường gặp khó khăn trong việc đọc sách, lái xe, nhận diện khuôn mặt hoặc thực hiện các công việc đòi hỏi thị lực sắc nét ở trung tâm. Tuy nhiên, thoái hóa điểm vàng không gây mù hoàn toàn, vì tầm nhìn ngoại vi (ngoài vùng trung tâm) vẫn còn giữ lại.

Mắt bình thường với thoái hóa điểm vàng thể ướt và thể khô – nguyên nhân gây mù lòa phổ biến ở người lớn tuổi

2. Phân loại thoái hóa điểm vàng

Tùy theo tiến triển và mức độ tổn thương, thoái hóa điểm vàng được chia làm hai thể chính: thể khô và thể ướt.

2.1. Thoái hóa điểm vàng thể khô

Đây là dạng phổ biến nhất của thoái hóa điểm vàng, chiếm khoảng 85–90% các trường hợp. Bệnh tiến triển chậm và âm thầm, thường không có triệu chứng rõ rệt trong giai đoạn đầu. Nguyên nhân chính là do các tế bào biểu mô sắc tố ở điểm vàng bị thoái hóa hoặc hình thành các chất lắng đọng gọi là drusen, cản trở chức năng võng mạc.

Mặc dù thoái hóa điểm vàng thể khô không gây mất thị lực ngay lập tức, nhưng nếu không kiểm soát, bệnh có thể tiến triển sang thể ướt, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực trung tâm.

2.2. Thoái hóa điểm vàng thể ướt

Khác với thể khô, thoái hóa điểm vàng thể ướt tiến triển nhanh và nguy hiểm hơn. Bệnh xảy ra khi các mạch máu bất thường phát triển bên dưới võng mạc, rò rỉ máu hoặc dịch lỏng vào vùng điểm vàng.

Dù chỉ chiếm khoảng 10–15% số ca, nhưng thoái hóa điểm vàng thể ướt lại là nguyên nhân chính dẫn đến suy giảm thị lực nghiêm trọng nếu không được can thiệp kịp thời.

3. Các dấu hiệu thoái hóa điểm vàng

Trong giai đoạn đầu, thoái hóa điểm vàng thường tiến triển âm thầm và không gây đau, khiến nhiều người không nhận ra cho đến khi thị lực bị ảnh hưởng đáng kể. Tuy nhiên, vẫn có một số triệu chứng đặc trưng có thể nhận biết nếu quan sát kỹ:

Mờ mắt vùng trung tâm: Người bệnh bắt đầu cảm thấy hình ảnh ở giữa tầm nhìn bị mờ, đặc biệt khi ánh sáng yếu. Đây là biểu hiện thường gặp của thoái hóa điểm vàng thể khô.
Nhìn méo hình: Ở thoái hóa điểm vàng thể ướt, người bệnh có thể thấy các đường thẳng bị biến dạng, cong vẹo như gợn sóng – một dấu hiệu sớm cần lưu ý.
Xuất hiện điểm mù: Có thể thấy một vùng đen hoặc xám ở chính giữa tầm nhìn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng đọc sách, lái xe hay làm việc tỉ mỉ.
Giảm phân biệt màu sắc và độ tương phản: Mắt kém nhạy với màu, khó nhận ra sự khác biệt giữa các sắc độ.

4. Nguyên nhân gây thoái hóa điểm vàng

Hiện nay, chưa xác định được nguyên nhân chính xác gây ra thoái hóa điểm vàng, nhưng các nghiên cứu cho thấy bệnh có liên quan đến nhiều yếu tố kết hợp giữa di truyền, môi trường và lối sống. Một số nguyên nhân và yếu tố nguy cơ nổi bật bao gồm:

Tuổi tác: Là yếu tố hàng đầu. Tỷ lệ thoái hóa hoàng điểm tăng đáng kể ở người trên 60 tuổi, đặc biệt là trên 75 tuổi.
Di truyền: Những người có người thân từng mắc thoái hoá điểm vàng mắt có nguy cơ cao hơn bình thường.
Giới tính: Phụ nữ, đặc biệt là sau mãn kinh, có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn nam giới.
Thói quen sống không lành mạnh: Hút thuốc lá, ăn nhiều chất béo, ít rau xanh làm tăng nguy cơ thoái hóa điểm vàng thể ướt.
Tiếp xúc ánh sáng xanh và tia cực tím: Làm việc nhiều giờ với thiết bị điện tử hoặc thường xuyên ra nắng mà không đeo kính bảo vệ cũng góp phần gây tổn thương điểm vàng.
Các bệnh lý nền: Cao huyết áp, cholesterol cao, béo phì, tiểu đường cũng làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh thoái hóa hoàng điểm ở mắt.

Do đó, thay đổi thói quen sống và khám mắt định kỳ là cách hiệu quả để giảm nguy cơ mắc thoái hóa điểm vàng ở mọi lứa tuổi.

Mắt mờ nhòe do thoái hóa điểm vàng – triệu chứng thường gặp ở giai đoạn sớm

5. Đối tượng dễ mắc thoái hóa điểm vàng

Mặc dù thoái hóa điểm vàng là gì thường được nhắc đến ở người lớn tuổi, nhưng ngày nay độ tuổi mắc bệnh đang trẻ hóa. Những đối tượng sau đây được xem là có nguy cơ cao:

Người cao tuổi: Trên 60 tuổi, đặc biệt là >75 tuổi.
Phụ nữ sau mãn kinh: Nguy cơ gấp 2 lần nam giới.
Người có tiền sử gia đình mắc bệnh: Cần đặc biệt chú ý nếu có người thân từng mắc thoái hóa hoàng điểm.
Người hút thuốc lá: Hút thuốc làm tăng gấp đôi nguy cơ mắc bệnh.
Người béo phì hoặc có chế độ ăn nhiều chất béo: Dễ chuyển từ thể nhẹ sang thể nặng.
Người làm việc ngoài trời hoặc dùng thiết bị điện tử nhiều: Mắt tiếp xúc nhiều với ánh nắng mạnh hoặc ánh sáng xanh làm điểm vàng lão hóa nhanh hơn.

Mỏi mắt, đau đầu khi làm việc – dấu hiệu ảnh hưởng từ thoái hóa điểm vàng hoặc các bệnh lý võng mạc

6. Phương pháp điều trị thoái hóa điểm vàng

Dù thoái hóa điểm vàng chưa thể điều trị khỏi hoàn toàn, nhưng người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát tốt tiến triển của bệnh nếu được thăm khám sớm và điều trị đúng phương pháp.

Đối với thoái hóa điểm vàng thể khô:

Chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu.
Bệnh nhân thường được chỉ định sử dụng các thuốc bổ mắt chứa kẽm, vitamin A, C, E, B2 cùng các chất chống oxy hóa như lutein, zeaxanthin… Nhóm dưỡng chất này giúp làm chậm tiến triển của bệnh thoái hóa hoàng điểm ở mắt và hỗ trợ bảo vệ tế bào võng mạc.

Đối với thoái hóa điểm vàng thể ướt:

Tiến triển nhanh hơn, cần can thiệp y tế sớm để ngăn ngừa mất thị lực vĩnh viễn.
Tiêm nội nhãn thuốc Anti-VEGF là phương pháp điều trị chính. Các loại thuốc như Bevacizumab, Ranibizumab hay Aflibercept có tác dụng ngăn chặn sự phát triển bất thường của mạch máu dưới võng mạc – nguyên nhân chính gây tổn thương điểm vàng.
Liệu pháp laser quang đông và laser năng lượng cao cũng được sử dụng để phá hủy các mạch máu rò rỉ, đặc biệt hiệu quả với các biến thể bệnh phức tạp.

7. Làm gì để phòng ngừa thoái hóa điểm vàng?

Dưới đây là những biện pháp hữu ích để giảm nguy cơ mắc thoái hoá điểm vàng mắt:

Duy trì lối sống lành mạnh:

Bỏ thuốc lá: Hút thuốc là yếu tố nguy cơ cao nhất làm tăng tốc độ thoái hóa điểm vàng.
Đeo kính râm khi ra nắng: Tia cực tím có thể đẩy nhanh quá trình tổn thương võng mạc.
Giảm thời gian sử dụng điện thoại, máy tính – nguồn ánh sáng xanh gây hại cho điểm vàng.

Chế độ dinh dưỡng khoa học:

Ăn nhiều rau lá xanh (cải bó xôi, súp lơ xanh), trái cây tươi, cá hồi, cá ngừ…
Bổ sung các vi chất chống oxy hóa như lutein, zeaxanthin, vitamin A, C, E, kẽm – giúp trung hòa gốc tự do và bảo vệ tế bào võng mạc.

Tầm soát định kỳ:

Những người trên 50 tuổi, người có tiền sử gia đình bị thoái hóa điểm vàng hoặc có dấu hiệu thị lực mờ, méo hình nên khám mắt định kỳ ít nhất 1-2 lần/năm.
Khám sớm tại các cơ sở nhãn khoa uy tín sẽ giúp phát hiện kịp thời các tổn thương, kể cả khi chưa có triệu chứng rõ rệt.

8. Câu hỏi thường gặp về thoái hóa điểm vàng

1. Thoái hóa điểm vàng có chữa được không?

Hiện nay, thoái hóa điểm vàng không thể chữa khỏi hoàn toàn, đặc biệt là thể khô. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, người bệnh hoàn toàn có thể làm chậm quá trình tiến triển, giữ thị lực ổn định và cải thiện chất lượng cuộc sống. Các phương pháp điều trị như tiêm thuốc Anti-VEGF (đối với thể ướt) hay bổ sung vitamin, chế độ ăn hợp lý đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát bệnh.

2. Thoái hóa điểm vàng ở người trẻ nguyên nhân là gì?

Mặc dù thường gặp ở người lớn tuổi, nhưng thoái hóa điểm vàng ngày càng có xu hướng trẻ hóa. Ở người trẻ, nguyên nhân chủ yếu gồm:

Tiếp xúc ánh sáng xanh quá nhiều từ điện thoại, máy tính, tivi.
Di truyền nếu gia đình có người từng mắc bệnh.
Chế độ ăn thiếu dưỡng chất, đặc biệt là các chất chống oxy hóa, lutein, zeaxanthin.
Thói quen sinh hoạt không lành mạnh, thức khuya, hút thuốc, ít vận động…

3. Có thuốc nhỏ mắt trị thoái hóa điểm vàng không?

Hiện không có loại thuốc nhỏ mắt nào điều trị được thoái hóa điểm vàng. Các phương pháp điều trị hiệu quả nhất hiện nay là:

Tiêm nội nhãn thuốc Anti-VEGF (với thể ướt).
Bổ sung vitamin, khoáng chất, chất chống oxy hóa theo chỉ định.
Một số trường hợp đặc biệt có thể áp dụng liệu pháp laser hoặc quang trị liệu PDT để ức chế mạch máu bất thường.

Mặc dù không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng thoái hóa điểm vàng có thể được kiểm soát hiệu quả nhờ các phương pháp điều trị hiện đại, giúp làm chậm tiến triển và bảo vệ thị lực. Để đạt kết quả tốt nhất, người bệnh cần khám mắt định kỳ, duy trì chế độ ăn uống hợp lý và thay đổi lối sống khoa học.

Nếu bạn hoặc người thân xuất hiện các triệu chứng như nhìn mờ ở vùng trung tâm, hình ảnh bị méo, hãy đến Bệnh viện Mắt Sài Gòn Đồng Tháp để được kiểm tra và tư vấn sớm từ các chuyên gia nhãn khoa.